8 ½ wet over nieuwsgierigheid en leiderschap

Amsterdam, 8 april 2020

 

Na 30 dagen lockdown door COVID-19 tekenen vier zaken zich duidelijk af:

• de doorbraak van video-vergaderen via o.a. Zoom en MS-teams;
• het besef groeit dat we elkaar meer dan ooit nodig hebben en dat we wereldwijd afhankelijk zijn;
• dat haast en tempo af en toe een onsje minder mag;
• dat flexibele arbeid veel voordelen biedt maar ook zijn grenzen kent.

Dit zijn nog maar de eerste korte termijn inzichten, er zijn er vast nog meer te melden.
Voor de langere termijn is het de vraag wat ons verder te wachten staat, nu één van de vier ruiters van verandering en nivellering over de aarde raast (naast oorlog, hongersnood en dood; naar W. Schleidel, The Great Leveller). 

Scenario’s

In het duiden van de toekomst lees ik aan de optimistische kant over een betere wereld, waarin meer oog is voor het milieu, elkaar en de zwakkeren in de wereld.
Ik lees ook berichten vol doemscenario’s.

Over beide richtingen van speculeren probeer ik niet teveel te lezen en na te denken. Dat verklaren en oplossen komt te vroeg. Toch merk ik dat dat niet altijd lukt en ben ik nieuwsgierig naar wat experts schrijven.

De donkere scenario’s maken me soms een beetje bang. En natuurlijk projecteer ik al die donkerte ook op mezelf. Hoe gaat het verder met mijn advies-, coach- en trainwerk? Kan ik als ondernemer blijven werken als de economie met 8-10% krimpt?
Komt er herstel? Wanneer? En wat daarna?

Het nadenken over en duiden van de toekomst doe ik voornamelijk schrijvend. En al schrijvend ontdekte ik iets heel bijzonders…

Nieuwsgierigheid en leiderschap

Ik start het schrijven vaak met angst en onzekerheid. Als ik dan gewoon doorga met informatie vergaren, ordenen en concluderen, dan verdwijnt die angst langzaam en maakt dat plaats voor nieuwsgierigheid en zelfs vertrouwen in de toekomst. Ik krijg plannen en neem initiatief.

Toen ik dat een paar keer herhaalde en hetzelfde effect bleef optreden, wilde ik meer weten: ‘Wat gebeurt er nu precies met angst en nieuwsgierigheid? Hoe verhouden deze zich tot elkaar, wat is nieuwsgierigheid en hoe werkt het? Is er een verband met leiderschap? Kun je nieuwsgierigheid leren?’.

De zoektocht naar antwoorden op deze en meer vragen heeft zijn weerslag gevonden in het onderstaande blog over: nieuwsgierigheid en leiderschap.

  ‘8 ½ wet over nieuwsgierigheid en leiderschap’

blog:

wet 1:  de doodlopende weg

Voor de meesten van ons treedt er een bepaalde mate van spanning op als er een grote en onbekende vraag opdoemt of een totaal nieuwe situatie op ons afkomt. Zeker als de impact ervan niet direct, of in het geheel niet, is te overzien. Een vraagstuk zo complex en nieuw dat het met veel onzekerheid gepaard gaat. Met als gevolg dat er grote twijfel bestaat over wat een verstandige keuze is. Met daarbij de vrees of men überhaupt uit die situatie kan geraken; angst over straks, morgen of mogelijk de toekomst.

Dat is allemaal zeker te begrijpen, maar deze angst lijkt – of zelfs is – een doodlopende weg. Want blijven dwalen met vrees en angst op het einde van de doodlopende weg leidt tot niets.

wet 2: de remedie tegen angst

De vraag is dan: ‘wat te doen op die doodlopende weg?’. In het algemeen kan je stellen dat hoop groeit als er zicht en kans op een oplossing is. Soms komen die op je pad als een klein wonder. Maar in plaats van af te wachten op die goddelijke ingreep, heb je ook de mogelijkheid zelf iets te doen.

Hoe? Door perspectief te creëren. Want daardoor krijg je reële hoop op alternatieven en mogelijkheden. Perspectief ontstaat door o.a. vragen stellen, op afstand kijken naar je situatie, onderzoeken en reflecteren. Kortom door verwondering en nieuwsgierigheid.

Nieuwsgierigheid creëert zicht op mogelijkheden, op kansen en misschien zelfs oplossingen. Nieuwsgierigheid is de start van hersteld vertrouwen waarmee, als communicerende vaten, angst en vrees afneemt.
Nieuwsgierigheid is een beste remedie tegen angst.
Dat zijn wij als moderne, volwassen mens soms wel eens een beetje vergeten.

 

Nieuwsgierigheid is de brug van angst en
vrees, naar ontdekken en opgewektheid.

citaat Frank Hoes

wet 3: instinctieve nieuwsgierigheid

Gevaren zien, voedsel vinden en slapen op een veilige plek. Wat nu vanzelfsprekend is, was ver terug in de evolutie, geen vanzelfsprekendheid. Nieuwsgierigheid, alertheid en onderzoekend gedrag waren van levensbelang. Het kon het verschil betekenen tussen veiligheid of groot gevaar. Nieuwsgierigheid is een instinctief kenmerk van de mens (en vele andere dierensoorten). Die primitieve noodzaak van nieuwsgierigheid is in het Westen minder relevant geworden in de loop der eeuwen, maar nog steeds is deze biologische drang aanwezig in ons wezen. Het is een onvervreemdbaar onderdeel van ons zijn. Het waarschuwt nog steeds bij onraad en als er iets niet in de haak is.

wet 4: het informatie-manco

Je ‘nieuwsgierigheid’ gaat aan als je merkt dat er iets niet klopt. Als een beeld niet overeen komt met een bestaande ervaring of verwachting, en conflicterend of incongruent is. Als een patroon afwijkt van eerdere en al bekende. Als er nieuwe informatie is die onzeker en onvoorspelbaar is.

 

wat niet nodig is, behoef je niet te weten
en dus niet nieuwsgierig naar te zijn…

 

Er ontbreekt iets, er klopt iets niet: er is een gat, een manco. Tussen hoe het is en behoort te zijn volgens je gevoel, intuïtie en verstand. Dat manco kan een onbehaaglijk gevoel veroorzaken, zoals we bij wet 1 al zagen.
Maar toch zal ieder mens ander nieuwsgierig gedrag vertonen gegeven het manco. Hoe je reageert, is ingegeven door je persoonlijke motivatie.

wet 5. drie soorten nieuwsgierigheid

Grosso mode komt nieuwsgierigheid voort uit drie verschillende motivaties.
De eerste motivatie is vermaak: een avondje zappen, slenteren door de winkelstraat of hangen in het café en kijken wie er binnenkomt. Kenmerk van deze nieuwsgierigheid is is dat deze niet gericht is. Het is springend van het ene naar het andere. Nieuwsgierig over wat komen gaat, maar het toeval of een algoritme bepaalt wat je te zien krijgt. Het is hoofdzakelijk afwachtend, passief en resultaatloos, behalve dan in de zin van vermaak.

Een tweede motivatie is ontdekken: een niet te stoppen drang, honger eerder, naar kennis en verklaring. Dat uit zich o.a. in onderzoeken, studeren, schrijven, ontwerpen en uitvinden. Vaak richt deze nieuwsgierigheid zich op verschillende onderwerpen die niets met elkaar te maken hebben. Deze nieuwsgierigheid gaat niet uit van nut voor later, of nut in het algemeen. Het onderzoek en leren is doelloos en op zichzelf nuttig. Het is onderzoeken en leren als ademen en eten.
Soms is deze nieuwsgierigheid minder vrijblijvend. Dan valt het samen met een onderliggende motivatie tot macht en ambitie.

De derde motivatie is de korte termijn behoefte tot het oplossen van een vraagstuk of probleem. Deze komt dicht in de buurt van de instinctieve nieuwsgierigheid, zoals bij wet 3 beschreven. 

wet 6: De ‘Paradox van Meno’

Wat zou het mooi zijn als je naast die instinctieve nieuwsgierigheid altijd nieuwsgierig kunt zijn. Maar dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Dat wordt treffend verklaard in de ‘paradox van Meno’. Enerzijds ga je het bekende niet onderzoeken, dat weet je immers al. En anderzijds ga je het onbekende ook niet onderzoeken, omdat je niet weet dat het bestaat. Conclusie: naast je instinctieve nieuwsgierigheid, is extra nieuwsgierigheid helemaal niet nuttig. Want wat niet nodig is, behoef je niet te weten en dus niet nieuwsgierig naar te zijn.

Deze paradox geeft mooi aan dat nieuwsgierigheid de balans is tussen: het verrassingspotentieel en het verwerkingspotentieel. Genoeg om verrast om te zijn, maar niet teveel anders kan de verrassing je platslaan of demotiveren. Dan keer je je af van de verrassing en plezier en gaat nieuwsgierigheid over in angst.

wet 7: nieuwsgieriger worden?

De vraag is dan vervolgens: hoe doorbreek je de ‘paradox van Meno’? Hoe kom je van instinctieve naar ontdekkende nieuwsgierigheid? Hoe bevorder je je eigen nieuwsgierigheid? Als volgt:

• doe vaak iets volkomen nieuws en gebruik alle zintuigen
• ga naar een plek waar je niet eerder bent geweest
• stel vragen aan onbekenden
• vermijdt routine, neem een andere weg, luister muziek die je normaal niet beluistert, lees wat je nooit leest; ga op zoek naar het onbekende onbekende
• blijf langer dan je normaal zou doen hangen in een mogelijke onaangename toestand van nog-niet-weten; hoe beter je leert om in deze onaangename fase te verkeren hoe minder onaangenaam deze wordt op termijn, de ‘pijn’ van nieuwsgierigheid verdwijnt ten gunste van plezier
• wees niet bang voor de gevolgen van nieuwsgierigheid
• je weet nooit waar je op stuit of op uitkomt door nieuwsgierigheid; dit gegeven is meer dan voldoende; nut, noodzaak, goed of fout is allemaal niet relevant
• volg mensen die nieuwsgierig zijn, nieuwsgierigheid werkt besmettelijk

Leuk al die aanbevelingen. Maar waarom en waartoe zou je nieuwsgieriger moeten zijn of worden?

wet 8  voordelen van nieuwsgierigheid

Nieuwsgierigheid is een vorm van open communicatie waar iedereen baat bij heeft.
Nieuwsgierigheid is allereerst vragen en luisteren, dus begrip krijgen. Dat voorkomt onnodige conflicten en ruzies. Dat zorgt voor meer motivatie en betrokkenheid.

Nieuwsgierigheid genereert ook veel meer oplossingen en creatieve wendingen om vraagstukken op te lossen. Het brengt informatie over veranderende markten en omstandigheden de organisatie in.
Omdat nieuwsgierigheid in de kern op zoek is naar belangeloze informatie, kan het op afwijkende informaties stuiten die ten goede komt aan besluitvorming.
Dat nieuwsgierigheid bijdraagt aan leiderschap is dan ook zonder twijfel als conclusie te trekken.

En zo zijn er zeker nog meer geweldige voordelen van nieuwsgierigheid, maar de mooiste is toch wet 8 ½.

wet 8 ½:  de opgewekte mens

Nieuwsgierige mensen zijn gelukkiger. Dat blijkt uit diverse onderzoeken. Ergens is dat ook wel logisch want als je iets onder de knie krijg, ben je trots. Als je iets oplost, ben je blij. Als je kunt bijdragen, voel je je goed.
Nieuwsgierigheid is de brug van angst en vrees, naar ontdekken en opgewektheid.

Ik gun je veel nieuwsgierigheid in deze onzekere tijden.

 

verder in gesprek over nieuwsgierigheid en leiderschap?

• Wil jij leren hoe je je verder persoonlijk ontwikkelt op dit vlak en andere onderwerpen?
  Kijk dan hier wat coaching je oplevert.
• Wil je thema ‘nieuwsgierigheid en leiderschap‘ verkennen en onderzoeken voor
  je team, afdeling of organisatie?

• Hoe je nieuwsgierigheid stimuleert, integreert in besluitvorming en organisatie-ontwikkeling?
  Het Socratisch gesprek geeft dan verrassende inzichten en antwoorden.

 

Bronnen voor dit artikel over nieuwsgierigheid en leiderschap:

• Gelb, M. (2002). Denken als Leonardo da Vinci
• Kashdan, T. (2009). Nieuwsgierig?
• Livio, M. (2017). Why? What makes us curious?