Het Socratisch gesprek

een filosofische verkenning met verrassende inzichten en persoonlijke leerpunten als resultaat,
iedere keer weer

,

Zomaar een gesprek?

Een voorbeeld uit de praktijk van een paar jaar terug. Het onderwerp van het  Socratisch gesprek is ‘vergeven’.

In de organisatie waar dit gesprek plaatsvindt zit veel oud zeer. Men blijft elkaar verwijten maken. Daarom maar eens een vrij en open gesprek naar het hoe en wat van ‘vergeven.’
Vragen die men elkaar stelt gaan over het waardoor en waarom het vergeven zo lastig is, en over wat men tegenhoud om te vergeven. Is er moed nodig om te vergeven? Is vergeven nuttig? Kan de organisatie iets doen?

Leren over houding en vaardigheden

Dat zijn enkele openingsvragen van een Socratisch gesprek, een filosofische verkenning met als doel om tot inzicht te komen in eigen standpunten en denkbeelden. Om vervolgens conclusies te trekken over houding en gedrag. En ook om gespreksvaardigheden te leren: luisteren, vragen, het scheiden van hoofd- en bijzaken, het kort en bondig spreken en het sturen van een gesprek.

Tegen jezelf in denken

In het Socratisch gesprek ga je op zoek naar de kern, het brandpunt, van een vraagstuk. Want misschien zit de werkelijkheid toch net anders dan je denkt, speelt er meer, zijn er nuances aan te brengen, zie je iets over het hoofd, of zit je vast in je eigen overtuigingen.

Het Socratisch gesprek is een gespreksmethode om inzicht te verkrijgen in je eigen en andermans denkkader, waarden en overtuigingen. Waarop zijn ideeën gebaseerd? Waar komt je kennis vandaan? Op wie beroep je je? Wat vindt men belangrijk en hoe meen je dat iets werkt?

Wijzer en handiger worden

Door het Socratische gesprek ontwikkel je een meerdimensionaal inzicht en meervoudig begrip. Je leert positioneel te denken, vanuit het denkkader van de ander. Het is reflecteren en evalueren in groepsvorm. Door een Socratisch gesprek word je wijzer. Je leert veel over jezelf en anderen.

Ook leer je om de kern (het brandpunt) van een gesprek te herkennen en hoe je daar komt. Verder de moed om te spreken: kort en bondig. Of juist de moed om te zwijgen.
Het Socratisch gesprek draagt bij een ‘open mind’: nieuwsgierig en verwonderd. Lef om tot andere overtuigingen te komen.

Ht enige dat je hoeft mee te nemen bij een Socratisch gesprek is je gezonde verstand en de rest mag je aan mij, de begeleider van het Socratisch gesprek, overlaten. Ondanks dat de naam Socrates je mogelijk doet afschrikken is het gesprek verre van complex.

Socrates

Plato schreef de Dialogen waarin Socrates de hoofdrol speelt

De filosoof Socrates (468-399 v.C.) is de grondlegger van de gesprekken die zijn naam dragen. We kennen hem alleen door de dialogen die Plato van hem heeft opgeschreven. De kern van deze geschriften is het vragen en het onderzoeken. Socrates werd ook wel de ‘horzel van Athene’ genoemd. Vanuit zijn onbevangenheid en lef stelde hij heerlijke open vragen en voerde vrijmoedige gesprekken.

De rol van Socrates is vervangen door de gespreksleider van nu. Een rol die ik altijd met plezier en verve op me neem. Filosofische kennis heb je niet nodig, dat is juist ook wat Socrates bepleit. Het zit je eerder in de weg, dan dat het veel toevoegt aan het gesprek. Het gesprek wordt altijd gevoerd op basis van persoonlijke ervaringen.

Verloop van het gesprek

Een Socratisch gesprek duurt gemiddeld drie uur.
Afhankelijk van het onderwerp en het aantal deelnemers, kan er voor kortere en langere varianten worden gekozen.

citaat

“goed weten leidt tot het juiste besluit en dus de juiste handeling”

citaat

Onderwerpen

Het Socratisch gesprek kan over een scale aan onderwerpen gaan: persoonlijke, organisatorische (bijvoorbeeld: samenwerken, eerlijkheid, vertrouwen, ontwikkeling, zakelijkheid en verandervermogen) en beleidsmatige (bijvoorbeeld: missie, visie, integriteit, bezuinigingen en fusie).

Ben je benieuwd hoe een Socratisch gesprek precies verloopt, lees dan hier het verslag van Socratisch gesprek over flexibiliteit dat ik begeleidde voor een gemeente.

In-company gesprek

Wil je keer met je team, MT of bestuur een vraag willen bespreken met behulp van het Socratisch gesprek, neem dan contact met mij op.

Als je besluit om Socratische gesprekken met enige regelmaat te voeren in je organisatie dan is het een zeer geschikt middel bij duurzame organisatie-ontwikkeling en teamgroei.